[ 1] | Gerick. lib. 3. cap. 15![]() |
[ 2] | in vacuo Tinnitus, est tamen strepitus, et strepitus |
[ 3] | nil differt a communi. Suspenso enim in eo Ho– |
[ 4] | rologio sonante, quod ita composito ut malleoli pulsu |
[ 5] | in tintinnabulo sonum certis distinctum intervallis |
[ 6] | per semihoram ederet; extrahendo evanuit |
[ 7] | tinnitus , sed aure vitro admota, auditus tantum |
[ 8] | est strepitus obtusus de campanula malleoli pulsu |
[ 9] | ortus, velut si quis NB. campanulam manu tan– |
[ 10] | gat, et ita pulset. Redito aere auditus est tin– |
[ 11] | nitus. Ita alterius pistilli in crotalum sonus, seu |
[ 12] | ictus ita auditus est versato vase, ut non differret |
[ 13] | ab eo qui auditur in recipiente pleno. Strepitus |
[ 14] | ergo a virtute sonante, tinnitus ab ipso aere. |
[ 15] | (+ Explorandum an in vacuo augeatur sonus |
[ 16] | per Tubum Morlandi![]() Caeterum |
[ 17] | est quidam fragor, qui ab ipso aere efficitur, |
[ 18] | ut cum Lagenae quadratae franguntur, et fragor ve– |
[ 19] | hemens inde causatur, aere circumstante in spatium |
[ 20] | illud vacuum cum impetu confluente. Unde sonus |
[ 21] | ex ipso aerum concursu quae causa fragoris toni– |
[ 22] | truum et bombardarum. Nam quando ignis ra– |
[ 23] | pidissimus aerem celerrime dilatat et puncto |
[ 24] | temporis extinguitur, spatium relictum aer vehemen– |
[ 25] | ti concursu replet. Alioquin certissime sciendum |
[ 26] | ( ![]() |
[ 27] | inclusum sursus in recipiente suspendatur et |
[ 28] | aer eliciatur ex recipiente, tinnitum, tamen |
[ 29] | aeris in globo illo minore inclusi extra auditum |
[ 30] | iri. Sed se experimentum facere noluisse, quia |
[ 31] | nullum sit dubium globum esse rumpendum. (+ Ego |
[ 32] | puto posse esse satis firmum ut si sit cupreus |
[ 33] | non facile rumpetur. Et dubito an ad |
[ 34] | nos perventurus sit tinnitus. Si pervenit |
[ 35] | demonstratur aerem ne tinnitus quidem ve– |
[ 36] | hiculum esse. +) |
[ 37] | Cap. 16.![]() Si uvae per dimidium annum |
[ 38] | serventur in recipiente exhausto, durat illis |
[ 39] | species, sed evanescit omnis sapor, quem attra– |
[ 40] | xit recipiens. (+ Experiendum an aqua immis– |
[ 41] | sa id quod exhalavit capi possit, aut alio modo col– |
[ 42] | ligi in spiritum, quodam quasi distillationis genere. +) |
[ 43] | Cap. 18.![]() Potest ope exhausti |
[ 44] | aeris sibilus diu durans gratusque, erumpentis vel ir– |
[ 45] | rumpentis in locum vacuum aut ex prae-pleno, construi |
[ 46] | exhiberi.
|
[ 47] | Cap. 19![]() Aqua in vas exhaustum |
[ 48] | non ascendit nisi ad altitudinem 19 ulnarum |
[ 49] | Magedeburgicarum, et tantum scilicet ponderat |
[ 50] | sphaera aeris globo nostro circumfusa.
|
[ 51] | Cap. 20.![]() |
[ 52] | quovis tempore deprehendendam exigua e ligno |
[ 53] | virunculi specie efficta statua digito ostendit |
[ 54] | certa puncta. Pro aeris gravitate, Artificium in |
[ 55] | inferiori vitri parte non apparet, superior de– |
[ 56] | tecta est (+ in imagine sed non reapse apud |
[ 57] | Dn. Dalancé +). Gustum rei hunc dat: Si globus eva– |
[ 58] | cuatus suspenderetur, globum dum aer gravior evadat |
[ 59] | reddi leviorem (+ sed hoc fit et calore frigore +) |
[ 60] | non est Thermoscopium quod calore quoque et frigore |
[ 61] | alteretur. Si apertum sit Epistomium vasis pro ca– |
[ 62] | lore et frigore variat pondus. Nam frigore gravius |
[ 63] | est, plus enim aeris est in ipso, calore levius.
|
[ 64] | Gerick. lib. 3. cap. 21.![]() Aerem non posse ponderari Non posse deter– |
[ 65] | minari aeris proportionem specificam ad aquam |
[ 66] | ob differentem ejus compressionem. Imo |
[ 67] | potest fortasse designato loco et tempore, vel |
[ 68] | rectius sic potest: aer qui tantum Elaterii seu |
[ 69] | virium compressus habet, tantum ponderat (+).
|
[ 70] | Cap. 22.![]() |
[ 71] | habet in altitudine in diametro ulnae |
[ 72] | Magdeburgicae, aqua quam capit ponderat |
[ 73] | |
[ 74] | et libra ponderat 16 imperiales.
|
[ 75] | Cap. 23.![]() Corium si sit cera |
[ 76] | therebintina commixta inunctum aer non |
[ 77] | transit. Duae phialae diametrum simul |
[ 78] | |
[ 79] | rant divelli a 16 equis, 16 equi autem |
[ 80] | non poterant elevare pondus aeris quod est hic |
[ 81] | 2686 librarum. |
[ 82] | Putat ex his 16 equis 8. |
[ 83] | onerari 2686 libris et alteros 8. itidem |
[ 84] | (+ Ego puto, quo8vis dimidio tantum +). Etsi autem 8 equi |
[ 85] | possint trahere currum tot libris onustum, tamen |
[ 86] | Cap. 24.![]() Duo hae– |
[ 87] | misphaeria diametri 1 ulnae non potuere |
[ 88] | distrahi 24 equis, imo non nisi a 34. |
[ 89] | Nota ubi fit distractio, auditur sonus |
[ 90] | quasi sclopeti displosi, aere irruente et |
[ 91] | confluxu sonum edente (+ usus mechanicus horum +). |
[ 92] | Cap. 27 ![]() |
[ 93] | |
[ 94] | novum attinet, longitudo proportionata esse |
[ 95] | debet, observavi eum canalem ulnarum |
[ 96] | |
[ 97] | ejaculari saepius potes uno Recipiente Episto– |
[ 98] | mium vertendo, ut aer intret, sed subito |
[ 99] | ut Epistomium rursus claudatur, interea fit |
[100] | explosio.
Cap. 31.![]() Globum vacuum su– |
[101] | spendi ex balance, id altius est quando aer |
[102] | gravior depressius quando minus gravis. Sed cum |
[103] | haec bilanx non possit exacte, Quia semper |
[104] | gravius contentum, quo levius continens. |
[105] | Sed quia hoc modo ponderatio difficulter insti– |
[106] | tui potest, exacta, ideo adhibui inquit virunculum |
[107] | illum ea arte in vitro suspensum, ut in aere |
[108] | inferius ferretur, et ex eo pro diversa aeris |
[109] | gravitate ascenderet et descenderet digito |
[110] | etiam suo in quibusdam punctis variationem mon– |
[111] | straret. (+ Ex his necesse est constructionem meam |
[112] | et ipsius coincidere. Utitur bis hac comparatione |
[113] | etiam in literis ad P. Schottum. Sed objectio |
[114] | ei fieri posset, ita aerem continentem fieri leviorem |
[115] | calore. Respondebit fortasse non fieri, ob compressio– |
[116] | nem a summo auctam etc. +) |
[117] | |
[118] | ventaneo ad spatium cogitur quintuplo minus. |
[119] | |
[120] | novum Magdeburgicum in Technica Curiosa descriptum |
[121] | lib. II. c. 13. p. 871 ![]() |
[122] | quis sit ejus anni calidissimus dies, quod alias |
[123] | difficile vide ibi. Non est magni adeo momenti |
[124] |
O. v. Guericke, Experimenta nova, Amsterdam 1672, S. 91. http://diglib.hab.de/drucke/34-5-phys-2f/start.htm?image=00117